Wykorzystanie przeciwciał monoklonalnych w leczeniu raka wątrobowokomórkowego
Słowa kluczowe:
immunoterapiaStreszczenie
Abstrakt
Rak wątrobowokomórkowy stanowi wyzwanie dla współczesnej onkologii, ze względu na wysoką śmiertelność, wynikającą z późnej diagnozy, która bardzo często uniemożliwia przeprowadzenie procedur chirurgicznych, które charakteryzują się najwyższą skutecznością. Do niedawna jedyną formą farmakologicznej terapii był sorafenib – inhibitor kinaz tyrozynowych i serynowo-treoninowych. Dlatego istotny był rozwój innych metod leczenia m.in. immunoterapii, która charakteryzuje się bardziej precyzyjnym zrozumieniem mechanizmów funkcjonowania komórek nowotworowych, w tym wygaszania przez nie prawidłowych reakcji układu odpornościowego, np. poprzez stymulowanie znajdującej się na limfocytach cząsteczki CTLA-4, nadmierną ekspresję liganda PD-L1 i jego łączenie z PD-1 czy produkcję przez komórki związane z TME VEGF, który promuje angiogenezę w obrębie guza. Tremelimumab i ipilimumab oddziałują z antygenem CTLA-4, co skutkuje zahamowaniem wygaszania aktywności limfocytów T. Durwalumab oraz atezolizumab łączą się z PD-L1, natomiast niwolumab – z receptorem PD-1, co zapobiega wzajemnej interakcji tych cząsteczek i blokowaniu cytotoksycznej reakcji limfocytów. Bewacyzumab, wiążąc VEGF uniemożliwia jego przyłączenie do swoistego receptora, co hamuje proces tworzenia nowych naczyń krwionośnych. Ocenę efektywności tych przeciwciał i opracowanie schematów dawkowania przeprowadzono w trzech dużych badaniach klinicznych (HIMALAYA, IMbrave150, CheckMate-040), na podstawie których FDA zdecydowała się rekomendować te farmaceutyki pacjentom z zaawansowanym, nieoperacyjnym HCC. Immunoterapia stanowi przyszłość leczenia wielu nowotworów, w tym również raka wątrobowokomórkowego.
Rozdziały
-
Wykorzystanie przeciwciał monoklonalnych w leczeniu raka wątrobowokomórkowego
Bibliografia
ISB zdrowie. Rak wątrobowokomórkowy – biała plama na mapie polskiej onkologii; https://www.isbzdrowie.pl/2021/10/rak-watrobowokomorkowy-biala-plama-na-mapie-polskiej-onkologii. Dostęp: 02.01.2024 r.
American Cancer Society. Explore cancer statistics; https://cancerstatisticscenter.cancer.org/. Dostęp: 02.01.2024 r.
Zwrotnik raka. Portal Onkologiczny. RAK WĄTROBOWOKOMÓRKOWY (HCC) – LECZENIE I BADANIA KLINICZNE; HTTPS://WWW.ZWROTNIKRAKA.PL/RAK-WATROBOWOKOMORKOWY-BADANIA-KLINICZNE. DOSTĘP: 02.01.2024 R.
Medycyna Pratyczna. Interna - mały podręcznik. Rak wątrobowokomórkowy; https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.7.16.4. Dostęp: 02.01.2024 r.
Krajowy Rejestr Nowotworów. Nowotwór wątroby - czynniki ryzyka; https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-watroby-czynniki-ryzyka#page-main-image Dostęp: 02.01.2024 r.
Krawczyk M, Wasilewicz M, Hartleb M i in.; Rozpoznawanie i leczenie raka wątrobowokomórkowego — rekomendacje Sekcji Hepatologicznej Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii; Gastroenterologia Kliniczna 2015, tom 7, nr 3, 65–89 Copyright © 2015 Via Medica ISSN 2081–1020
Tarasik A, Łapiński T; Obraz kliniczny i leczenie raka wątrobowokomórkowego; HEPATOLOGIA 2020; 20: 51–59; DOI: https://doi.org/10.5114/hepatologia.2020.100081
Cichoż-Lach H, Cieszanowski A, Górnicka B i in., Wytyczne postępowania diagnostyczno- -terapeutycznego w raku wątrobowokomórkowym; ONKOLOGIA W PRAKTYCE KLINICZNEJ — EDUKACJA 2022, tom 8, nr 2; Onkol Prakt Klin Edu 2022;8(2):81-124.
Departament of radiology. University of Washington. Case list for Hepatocellular Carcinoma (HCC); https://liveratlas.org/diagnosis/14/?modality=us Dostęp: 03.01.2024 r.
Cancer Research UK. BCLC staging system and the Child-Pugh system; https://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/liver-cancer/stages/bclc-staging-system-child-pugh-system. Dostęp: 02.01.2024 r.
ECOG-ACRIN. ECOG Performance Status Scale; https://ecog-acrin.org/resources/ecog-performance-status/ Dostęp: 03.01.2024 r.
Medycyna Pratyczna. Interna - mały podręcznik; Klasyfikacja Childa (zmodyfikowana przez Pugha) niewydolności wątroby https://www.mp.pl/interna/table/B16.7.12-1. Dostęp: 02.01.2024 r.
Medycyna Pratyczna. Interna - mały podręcznik; Skala sprawności wg Eastern Cooperative Oncology Group (ECOG) Tabela 15.13-12. Skala sprawności według Eastern Cooperative Oncology Group (ECOG) | Interna (mp.pl)
Szpital na klinikach. Rak wątroby; https://www.szpitalnaklinach.pl/rak-watroby. Dostęp: 02.01.2024 r.
Mehta N, Bhangui P, Yao FY, et al. Liver Transplantation for Hepatocellular Carcinoma. Working Group Report from the ILTS Transplant Oncology Consensus Conference. Transplantation. 2020;104(6):1136-1142. doi:10.1097/TP.0000000000003174
Renne SL, Sarcognato S, Sacchi D, et al. Hepatocellular carcinoma: a clinical and pathological overview. Pathologica. 2021;113(3):203-217. doi:10.32074/1591-951X-295
Leki przeciwnowotworowe; Dagmara Mirowska-Guzel, Andrzej Członkowski, Bogusław Opień; Rang i Dale Farmakologia, wydanie VII, Wrocław 2012, Elsevier Urban & Partner
Marek Jakóbisiak, Witold Lasek; Immunologia nowotworów; Jakub Gołąb, Witold Lasek, Dominika Nowis; Immunologia; wydanie VIII, Warszawa 2023; PWN
Delgado M, Garcia-Sanz JA. Therapeutic Monoclonal Antibodies against Cancer: Present and Future. Cells. 2023;12(24):2837. Published 2023 Dec 14. doi:10.3390/cells12242837
Deptała A, Kozakiewicz B, Badowska-Kozakiewicz A i in., Nowe terapie w leczeniu zaawansowanego raka wątrobowokomórkowego; HEPATOLOGIA 2020; 20: 83–89 DOI: https://doi.org/10.5114/hepatologia.2020.10008
Medycyna Praktyczna. Nowe terapie i wytyczne w raku wątrobowokomórkowym; https://www.mp.pl/pacjent/onkologia/aktualnosci/299703,nowe-terapie-i-wytyczne-w-raku-watrobowokomorkowym Dostęp: 04.01.2024 r.
Medycyna Praktyczna. Baza leków - sorafenib. https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=4577 Dostęp: 04.01.2024 r.
Fornari F, Giovannini C, Piscaglia F, Gramantieri L. Elucidating the Molecular Basis of Sorafenib Resistance in HCC: Current Findings and Future Directions. J Hepatocell Carcinoma. 2021;8:741-757. Published 2021 Jul 2. doi:10.2147/JHC.S285726
U.S. Food & Drug Administration. FDA approves tremelimumab in combination with durvalumab for unresectable hepatocellular carcinoma; https://www.fda.gov/drugs/resources-information-approved-drugs/fda-approves-tremelimumab-combination-durvalumab-unresectable-hepatocellular-carcinoma Dostęp: 03.01.2024 r.
U.S. Food & Drug Administration. FDA approves tremelimumab in combination with durvalumab and platinum-based chemotherapy for metastatic non-small cell lung cancer; https://www.fda.gov/drugs/resources-information-approved-drugs/fda-approves-tremelimumab-combination-durvalumab-and-platinum-based-chemotherapy-metastatic-non Dostęp: 03.01.2024 r.
Marek Jakóbisiak, Jakub Gołąb; Prezentacja antygenów limfocytom.; Jakub Gołąb, Marek Jakóbisiak, Witold Lasek, Immunologia; wydanie VII; Warszawa 2020; PWN
Hossen MM, Ma Y, Yin Z, et al. Current understanding of CTLA-4: from mechanism to autoimmune diseases. Front Immunol. 2023;14:1198365. Published 2023 Jul 11. doi:10.3389/fimmu.2023.1198365
Radosław Zagożdżon; Aktywacja limfocytów; Jakub Gołąb, Marek Jakóbisiak, Witold Lasek, Immunologia; wydanie VII; Warszawa 2020; PWN
Sas Z, Cendrowicz E, Weinhäuser I, Rygiel TP. Tumor Microenvironment of Hepatocellular Carcinoma: Challenges and Opportunities for New Treatment Options. Int J Mol Sci. 2022;23(7):3778. Published 2022 Mar 29. doi:10.3390/ijms23073778
Bao S, Jiang X, Jin S, Tu P, Lu J. TGF-β1 Induces Immune Escape by Enhancing PD-1 and CTLA-4 Expression on T Lymphocytes in Hepatocellular Carcinoma. Front Oncol. 2021;11:694145. Published 2021 Jun 25. doi:10.3389/fonc.2021.694145
Medycyna Praktyczna. Baza leków - durwalumab. https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=5817 Dostęp: 07.01.2024 r.
Li Q, Han J, Yang Y, Chen Y. PD-1/PD-L1 checkpoint inhibitors in advanced hepatocellular carcinoma immunotherapy. Front Immunol. 2022;13:1070961. Published 2022 Dec 19. doi:10.3389/fimmu.2022.1070961
Liu CQ, Xu J, Zhou ZG, et al. Expression patterns of programmed death ligand 1 correlate with different microenvironments and patient prognosis in hepatocellular carcinoma. Br J Cancer. 2018;119(1):80-88. doi:10.1038/s41416-018-0144-4
Seidel JA, Otsuka A, Kabashima K. Anti-PD-1 and Anti-CTLA-4 Therapies in Cancer: Mechanisms of Action, Efficacy, and Limitations. Front Oncol. 2018;8:86. Published 2018 Mar 28. doi:10.3389/fonc.2018.00086
National Library of Medicine. National Center of Biotechnology information. Study of Durvalumab and Tremelimumab as First-line Treatment in Patients With Advanced Hepatocellular Carcinoma (HIMALAYA); https://clinicaltrials.gov/study/NCT03298451 Dostęp: 08.01.2024 r.
Abou-Alfa G, George Lau G, Kudo M, Tremelimumab plus Durvalumab in Unresectable Hepatocellular Carcinoma; Published June 6, 2022 NEJM Evid 2022;1(8); DOI: 10.1056/EVIDoa2100070
Kudo M. Durvalumab plus tremelimumab in unresectable hepatocellular carcinoma. Hepatobiliary Surg Nutr. 2022;11(4):592-596. doi:10.21037/hbsn-22-143
Kelley RK, Sangro B, Harris W, et al. Safety, Efficacy, and Pharmacodynamics of Tremelimumab Plus Durvalumab for Patients With Unresectable Hepatocellular Carcinoma: Randomized Expansion of a Phase I/II Study. J Clin Oncol. 2021;39(27):2991-3001. doi:10.1200/JCO.20.03555
Medycyna Pratyczna. Baza leków - atezolizumab. https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=5795 Dostęp: 10.01.2024 r.
Liu X, Lu Y, Qin S. Atezolizumab and bevacizumab for hepatocellular carcinoma: mechanism, pharmacokinetics and future treatment strategies. Future Oncol. 2021;17(17):2243-2256. doi:10.2217/fon-2020-1290
Garcia J, Hurwitz HI, Sandler AB, et al. Bevacizumab (Avastin®) in cancer treatment: A review of 15 years of clinical experience and future outlook. Cancer Treat Rev. 2020;86:102017. doi:10.1016/j.ctrv.2020.102017
Yao C, Wu S, Kong J, et al. Angiogenesis in hepatocellular carcinoma: mechanisms and anti-angiogenic therapies. Cancer Biol Med. 2023;20(1):25-43. doi:10.20892/j.issn.2095-3941.2022.0449
Medycyna Praktyczna. Baza leków - bewacyzumab; https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=4483 dostęp:12.01.2024 r.
Ranieri G, Patruno R, Ruggieri E, Montemurro S, Valerio P, Ribatti D. Vascular endothelial growth factor (VEGF) as a target of bevacizumab in cancer: from the biology to the clinic. Curr Med Chem. 2006;13(16):1845-1857. doi:10.2174/092986706777585059
National Library of Medicine. National Center of Biotechnology information. A Study of Atezolizumab in Combination With Bevacizumab Compared With Sorafenib in Patients With Untreated Locally Advanced or Metastatic Hepatocellular Carcinoma (IMbrave150); https://clinicaltrials.gov/study/NCT03434379 Dostęp: 17.01.2024 r.
Kudo M, Finn RS, Galle PR, et al. IMbrave150: Efficacy and Safety of Atezolizumab plus Bevacizumab versus Sorafenib in Patients with Barcelona Clinic Liver Cancer Stage B Unresectable Hepatocellular Carcinoma: An Exploratory Analysis of the Phase III Study. Liver Cancer. 2022;12(3):238-250. Published 2022 Nov 28. doi:10.1159/000528272
Finn RS, Qin S, Ikeda M, et al. Atezolizumab plus Bevacizumab in Unresectable Hepatocellular Carcinoma. N Engl J Med. 2020;382(20):1894-1905. doi:10.1056/NEJMoa1915745
U.S. Food & Drug Administration. FDA approves atezolizumab plus bevacizumab for unresectable hepatocellular carcinoma; https://www.fda.gov/drugs/resources-information-approved-drugs/fda-approves-atezolizumab-plus-bevacizumab-unresectable-hepatocellular-carcinoma Dostęp: 17.01.2024 r.
Lim TS, Chew V, Sieow JL, et al. PD-1 expression on dendritic cells suppresses CD8+ T cell function and antitumor immunity. Oncoimmunology. 2016 Mar;5(3):e1085146. DOI: 10.1080/2162402x.2015.1085146. PMID: 27141339; PMCID: PMC4839350.
Chen Y, Hu H, Yuan X, Fan X, Zhang C. Advances in Immune Checkpoint Inhibitors for Advanced Hepatocellular Carcinoma. Front Immunol. 2022;13:896752. Published 2022 Jun 10. doi:10.3389/fimmu.2022.896752
Medycyna Pratyczna. Baza leków - ipilimumab; https://www.mp.pl/pacjent/leki/subst.html?id=4889 Dostęp: 21.01.2024 r.
Fang WM, Chen C: Progress in research on cytotoxic T lymphocyte-associated antigen 4 (CTLA-4) and bladder cancer. Ann Urol Oncol 2019; https://doi.org/10.32948/auo.2019.01.22
Yau T, Kang YK, Kim TY, et al. Efficacy and Safety of Nivolumab Plus Ipilimumab in Patients With Advanced Hepatocellular Carcinoma Previously Treated With Sorafenib: The CheckMate 040 Randomized Clinical Trial [published correction appears in JAMA Oncol. 2021 Jan 1;7(1):140]. JAMA Oncol. 2020;6(11):e204564. doi:10.1001/jamaoncol.2020.4564
U.S. Food & Drug Administration. FDA grants accelerated approval to nivolumab and ipilimumab combination for hepatocellular carcinoma; https://www.fda.gov/drugs/resources-information-approved-drugs/fda-grants-accelerated-approval-nivolumab-and-ipilimumab-combination-hepatocellular-carcinoma Dostęp: 31.01.2024 r.
World Health Organization. Global Cancer burden growing, amidst mounting need for services. https://www.who.int/news/item/01-02-2024-global-cancer-burden-growing--amidst-mounting-need-for-services; Opublikowany: 01.02.2024r. Dostęp: 02.02.2024 r.
Opublikowane
7 maja 2024
Prawa autorskie (c) 2024 Julia Konieczny, Martyna Kulwicka, Natalia Krauzowicz, Piotr Kuczera
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
