W poszukiwaniu pierwszego leku na celiakie – przegląd wybranych strategii terapeutycznych w leczeniu celiakii
Słowa kluczowe:
Celiakia, choroba autoimmunologiczna, nowe lekiStreszczenie
Celiakia jest przewlekłą, autoimmunologiczną chorobą jelit. Podłożem reakcji immunologicznej jest kontakt komórek jelita cienkiego z białkami glutenu. W patogenezie uczestniczą niestrawione białka zwane peptydami gliadyny. Przenikają one do błony blaszki właściwej błony śluzowej jelita cienkiego i prowadzą do zapoczątkowania reakcji immunologicznej i procesów zapalnych, w których uczestniczą limfocyty T i B. Dochodzi do wzrostu transglutaminazy tkankowej, która stymuluje immunogenność glutenu. W odpowiedzi na nadmierną ilość antygenów dochodzi do produkcji przeciwciał przeciwko transglutaminazie i endomysium. Dotychczasowe leczenie skupiało się na eliminacji glutenu z diety. Niestety taka terapia nie przynosiła rezultatów u wszystkich chorych. Dolegliwości ze strony układu pokarmowego w postaci silnych bólów brzucha, obfitych biegunek i wymiotów pogarszały jakość życia pacjentów. Zapoczątkowanie badań nad nowymi rozwiązaniami terapeutycznymi może przyczynić się do remisji choroby w przypadkach opornych na stosowaną dietę bezglutenową. Leczenie enzymatyczne prowadzi do rozkładu niestrawionych białek glutenu, co zmniejsza jego immunogenność. Badania opisują wysoką skuteczność terapii w redukcji objawów. Inhibitory TG2 ZED1227 oraz octan larazotydu mają na celu zahamowanie odpowiedzi zapalnej i poprawę przepuszczalności błony śluzowej enterocytów. Terapia probiotykami pomaga w odbudowie prawidłowej flory bakteryjnej, która dostarcza licznych enzymów, rozkładających peptydy glutenu. Badania kliniczne nad wszystkimi wymienionymi lekami wchodzą w kolejne fazy kliniczne, a wstępne wyniki wskazują na potencjalną skuteczność.
Bibliografia
Tye-Din JA, Galipeau HJ, Agardh D. Celiac Disease: A Review of Current Concepts in Pathogenesis, Prevention, and Novel Therapies. Front Pediatr. 2018;6:350. doi:10.3389/fped.2018.00350
Chiang JL, Maahs DM, Garvey KC, et al. Type 1 Diabetes in Children and Adolescents: A Position Statement by the American Diabetes Association. Diabetes Care. 2018;41(9):2026-2044. doi:10.2337/dci18-0023
Austin K, Deiss-Yehiely N, Alexander JT. Diagnosis and Management of Celiac Disease. JAMA. 2024;332(3):249. doi:10.1001/jama.2024.5883
Rubio-Tapia A, Hill ID, Semrad C, et al. American College of Gastroenterology Guidelines Update: Diagnosis and Management of Celiac Disease. Am J Gastroenterol. 2023;118(1):59-76. doi:10.14309/ajg.0000000000002075
Ghazanfar H, Javed N, Lee S, et al. Novel Therapies for Celiac Disease: A Clinical Review Article. Cureus. Published online May 14, 2023. doi:10.7759/cureus.39004
Aboulaghras S, Piancatelli D, Oumhani K, Balahbib A, Bouyahya A, Taghzouti K. Pathophysiology and immunogenetics of celiac disease. Clin Chim Acta. 2022;528:74-83. doi:10.1016/j.cca.2022.01.022
Pinto-Sanchez MI, Silvester JA, Lebwohl B, et al. Society for the Study of Celiac Disease position statement on gaps and opportunities in coeliac disease. Nat Rev Gastroenterol Hepatol. 2021;18(12):875-884. doi:10.1038/s41575-021-00511-8
Massironi S, Franchina M, Elvevi A, Barisani D. Beyond the gluten-free diet: Innovations in celiac disease therapeutics. World J Gastroenterol. 2024;30(38):4194-4210. doi:10.3748/wjg.v30.i38.4194
Bonner ER, Tschollar W, Anderson R, Mourabit S. Review Article: Novel Enzyme Therapy Design for Gluten Peptide Digestion Through Exopeptidase Supplementation. Aliment Pharmacol Ther. 2025;61(7):1123-1139. doi:10.1111/apt.70014
Siegel M, Garber ME, Spencer AG, et al. Safety, Tolerability, and Activity of ALV003: Results from Two Phase 1 Single, Escalating-Dose Clinical Trials. Dig Dis Sci. 2012;57(2):440-450. doi:10.1007/s10620-011-1906-5
Gass J, Bethune MT, Siegel M, Spencer A, Khosla C. Combination Enzyme Therapy for Gastric Digestion of Dietary Gluten in Patients With Celiac Sprue. Gastroenterology. 2007;133(2):472-480. doi:10.1053/j.gastro.2007.05.028
Gass J, Vora H, Bethune MT, Gray GM, Khosla C. Effect of Barley Endoprotease EP-B2 on Gluten Digestion in the Intact Rat. J Pharmacol Exp Ther. 2006;318(3):1178-1186. doi:10.1124/jpet.106.104315
Lähdeaho ML, Kaukinen K, Laurila K, et al. Glutenase ALV003 Attenuates Gluten-Induced Mucosal Injury in Patients With Celiac Disease. Gastroenterology. 2014;146(7):1649-1658. doi:10.1053/j.gastro.2014.02.031
Syage JA, Green PHR, Khosla C, Adelman DC, Sealey‐Voyksner JA, Murray JA. Latiglutenase treatment for celiac disease: symptom and quality of life improvement for seropositive patients on a gluten‐free diet. GastroHep. 2019;1(6):293-301. doi:10.1002/ygh2.371
Murray JA, Syage JA, Wu TT, et al. Latiglutenase Protects the Mucosa and Attenuates Symptom Severity in Patients With Celiac Disease Exposed to a Gluten Challenge. Gastroenterology. 2022;163(6):1510-1521.e6. doi:10.1053/j.gastro.2022.07.071
Gordon SR, Stanley EJ, Wolf S, et al. Computational Design of an α-Gliadin Peptidase. J Am Chem Soc. 2012;134(50):20513-20520. doi:10.1021/ja3094795
Wolf C, Siegel JB, Tinberg C, et al. Engineering of Kuma030: A Gliadin Peptidase That Rapidly Degrades Immunogenic Gliadin Peptides in Gastric Conditions. J Am Chem Soc. 2015;137(40):13106-13113. doi:10.1021/jacs.5b08325
Pultz IS, Hill M, Vitanza JM, et al. Gluten Degradation, Pharmacokinetics, Safety, and Tolerability of TAK-062, an Engineered Enzyme to Treat Celiac Disease. Gastroenterology. 2021;161(1):81-93.e3. doi:10.1053/j.gastro.2021.03.019
National Library of Medicine (U.S.). (2022,6–2024,11) A Study of TAK-062 in Treatment of Active Celiac Disease in Partecipants Attempting a Gluten-Free Diet. Identifier [NCT05353985](Https://Clinicaltrials.Gov/Ct2/Show/NCT05353985). [Https://Clinicaltrials.Gov/Study/NCT05353985](Https://Clinicaltrials.Gov/Study/NCT05353985).
Montserrat V, Bruins MJ, Edens L, Koning F. Influence of dietary components on Aspergillus niger prolyl endoprotease mediated gluten degradation. Food Chem. 2015;174:440-445. doi:10.1016/j.foodchem.2014.11.053
Tack GJ. Consumption of gluten with gluten-degrading enzyme by celiac patients: A pilot-study. World J Gastroenterol. 2013;19(35):5837. doi:10.3748/wjg.v19.i35.5837
Stefanolo JP, Segura V, Grizzuti M, et al. Effect of Aspergillus niger prolyl endopeptidase in patients with celiac disease on a long-term gluten-free diet. World J Gastroenterol. 2024;30(11):1545-1555. doi:10.3748/wjg.v30.i11.1545
Korponay-Szabo IR. In vivo targeting of intestinal and extraintestinal transglutaminase 2 by coeliac autoantibodies. Gut. 2004;53(5):641-648. doi:10.1136/gut.2003.024836
Isola J, Mäki M, Hils M, et al. The Oral Transglutaminase 2 Inhibitor ZED1227 Accumulates in the Villous Enterocytes in Celiac Disease Patients during Gluten Challenge and Drug Treatment. Int J Mol Sci. 2023;24(13):10815. doi:10.3390/ijms241310815
Schuppan D, Mäki M, Lundin KEA, et al. A Randomized Trial of a Transglutaminase 2 Inhibitor for Celiac Disease. N Engl J Med. 2021;385(1):35-45. doi:10.1056/NEJMoa2032441
D’heedene M, Vanuytsel T, Wauters L. Celiac disease: Hope for new treatments beyond a gluten-free diet. Clin Nutr. 2024;43(6):1240-1249. doi:10.1016/j.clnu.2024.04.014
Paterson BM, Lammers KM, Arrieta MC, Fasano A, Meddings JB. The safety, tolerance, pharmacokinetic and pharmacodynamic effects of single doses of AT‐1001 in coeliac disease subjects: a proof of concept study. Aliment Pharmacol Ther. 2007;26(5):757-766. doi:10.1111/j.1365-2036.2007.03413.x
Kelly CP, Green PHR, Murray JA, et al. Larazotide acetate in patients with coeliac disease undergoing a gluten challenge: a randomised placebo‐controlled study. Aliment Pharmacol Ther. 2013;37(2):252-262. doi:10.1111/apt.12147
Leffler DA, Kelly CP, Abdallah HZ, et al. A Randomized, Double-Blind Study of Larazotide Acetate to Prevent the Activation of Celiac Disease During Gluten Challenge. Am J Gastroenterol. 2012;107(10):1554-1562. doi:10.1038/ajg.2012.211
Leffler DA, Kelly CP, Green PHR, et al. Larazotide Acetate for Persistent Symptoms of Celiac Disease Despite a Gluten-Free Diet: A Randomized Controlled Trial. Gastroenterology. 2015;148(7):1311-1319.e6. doi:10.1053/j.gastro.2015.02.008
Di Sabatino A, Lenti MV, Corazza GR, Gianfrani C. Vaccine Immunotherapy for Celiac Disease. Front Med. 2018;5:187. doi:10.3389/fmed.2018.00187
Truitt KE, Daveson AJM, Ee HC, et al. Randomised clinical trial: a placebo‐controlled study of subcutaneous or intradermal NEXVAX2, an investigational immunomodulatory peptide therapy for coeliac disease. Aliment Pharmacol Ther. 2019;50(5):547-555. doi:10.1111/apt.15435
Goel G, King T, Daveson AJ, et al. Epitope-specific immunotherapy targeting CD4-positive T cells in coeliac disease: two randomised, double-blind, placebo-controlled phase 1 studies. Lancet Gastroenterol Hepatol. 2017;2(7):479-493. doi:10.1016/S2468-1253(17)30110-3
Tye-Din JA, Daveson AJM, Goel G, et al. Efficacy and safety of gluten peptide-based antigen-specific immunotherapy (Nexvax2) in adults with coeliac disease after bolus exposure to gluten (RESET CeD): an interim analysis of a terminated randomised, double-blind, placebo-controlled phase 2 study. Lancet Gastroenterol Hepatol. 2023;8(5):446-457. doi:10.1016/S2468-1253(22)00428-9
Marasco G, Cirota GG, Rossini B, et al. Probiotics, Prebiotics and Other Dietary Supplements for Gut Microbiota Modulation in Celiac Disease Patients. Nutrients. 2020;12(9):2674. doi:10.3390/nu12092674
Saviano A, Petruzziello C, Brigida M, et al. Gut Microbiota Alteration and Its Modulation with Probiotics in Celiac Disease. Biomedicines. 2023;11(10):2638. doi:10.3390/biomedicines11102638
Laparra JM, Olivares M, Gallina O, Sanz Y. Bifidobacterium longum CECT 7347 Modulates Immune Responses in a Gliadin-Induced Enteropathy Animal Model. Leulier F, ed. PLoS ONE. 2012;7(2):e30744. doi:10.1371/journal.pone.0030744
Smecuol E, Hwang HJ, Sugai E, et al. Exploratory, Randomized, Double-blind, Placebo-controlled Study on the Effects of Bifidobacterium infantis Natren Life Start Strain Super Strain in Active Celiac Disease. J Clin Gastroenterol. 2013;47(2):139-147. doi:10.1097/MCG.0b013e31827759ac
Opublikowane
24 sierpnia 2025
Prawa autorskie (c) 2025 Lidia Ziętek; Robert Kasza, Barbara Grochowska
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
