Omaweloksolon-pierwszy lek na ataksję Friedreicha
Słowa kluczowe:
ataksja Friedreicha, frataksyna, gen FXN, omaweloksolonStreszczenie
Ataksja Friedreicha jest rzadką, ciężką, dziedziczną chorobą, u podstawy której leży mutacja w genie kodującym białko frataksynę. Niedobór frataksyny, prowadzi do kumulacji wolnych rodników, w efekcie czego zostają uszkodzone komórki najbardziej na nie wrażliwe, w tym komórki nerwowe i kardiomiocyty. U pacjentów dotkniętych tym schorzeniem występują między innymi zaburzenia chodu i mowy oraz drżenia zamiarowe. Choroba ma charakter postępujący i najczęstszą przyczyną śmierci chorych są powikłania kardiologiczne. Dotychczasowe leczenie skupiało się na eliminacji wolnych rodników i bilansowaniu gospodarki żelazowej, jednak nie przynosiło dostatecznych efektów. Podczas poszukiwań bardziej efektywnego podejścia terapeutycznego opracowano omaweloksolon, czyli pierwszy lek na ataksję Friedreicha zatwierdzony przez FDA (Food and Drug Administration-amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków) w 2023 roku. Poprawia on funkcję mitochondriów oraz chroni komórki przed śmiercią wywołaną działaniem nadtlenku wodoru, poprawiając oddychanie mitochondrialne i utrzymując potencjał błony komórkowej, co kompensuje skutki niedoboru frataksyny. Lek został przebadany klinicznie i potwierdzone zostało zarówno jego bezpieczeństwo, jak i skuteczność, szczególnie w zakresie poprawy funkcji neurologicznej pacjentów z ataksją Friedreicha, ocenianych w skali mFARS (modified Friedreich Ataxia Rating Scale). Omaweloksolon zdaje się być obiecującą opcją terapeutyczną dla pacjentów dotkniętych tym schorzeniem, jednak konieczne są dalsze badania kliniczne oceniające jego długoterminową efektywność.
Bibliografia
Vankan P. Prevalence gradients of Friedreich’s Ataxia and R1b haplotype in Europe co‐localize, suggesting a common Palaeolithic origin in the Franco‐Cantabrian ice age refuge. Journal of Neurochemistry. 2013;126(s1):11-20. doi:10.1111/jnc.12215
Bürk K. Friedreich Ataxia: current status and future prospects. cerebellum ataxias. 2017;4(1). doi:10.1186/s40673-017-0062-x
Strawser CJ, Schadt KA, Lynch DR. Therapeutic approaches for the treatment of Friedreich’s ataxia. Expert Review of Neurotherapeutics. 2014;14(8):947-955. doi:10.1586/14737175.2014.939173
Aranca TV, Jones TM, Shaw JD, i in. Emerging Therapies in Friedreich’s Ataxia. Neurodegener Dis Manag. 2016;6(1):49-65. doi:10.2217/nmt.15.73
Lynch DR, Regner SR, Schadt KA, Friedman LS, Lin KY, Sutton MGSJ. Management and therapy for cardiomyopathy in Friedreich’s ataxia. Expert Review of Cardiovascular Therapy. 2012;10(6):767-777. doi:10.1586/erc.12.57
Delatycki MB, Bidichandani SI. Friedreich ataxia- pathogenesis and implications for therapies. Neurobiology of Disease. 2019;132:104606. doi:10.1016/j.nbd.2019.104606
Alper G, Narayanan V. Friedreich’s ataxia. Pediatric Neurology. 2003;28(5):335-341. doi:10.1016/s0887-8994(03)00004-3
Strawser C, Schadt K, Hauser L, i in. Pharmacological therapeutics in Friedreich ataxia: the present state. Expert Review of Neurotherapeutics. 2017;17(9):895-907. doi:10.1080/14737175.2017.1356721
Lodi R, Rajagopalan B, Bradley JL, i in. Mitochondrial Dysfunction in Friedreich’s Ataxia: From Pathogenesis to Treatment Perspectives. Free Radical Research. 2002;36(4):461-466. doi:10.1080/10715760290021324
Hebert MD, Whittom AA. Gene-based approaches toward Friedreich ataxia therapeutics. Cell Mol Life Sci. 2007;64(23):3034-3043. doi:10.1007/s00018-007-7293-6
Zühlke CH, Dalski A, Habeck M, i in. Extension of the mutation spectrum in Friedreich’s ataxia: detection of an exon deletion and novel missense mutations. Eur J Hum Genet. 2004;12(11):979-982. doi:10.1038/sj.ejhg.5201257
Koeppen AH, Becker AB, Qian J, Feustel PJ. Friedreich Ataxia: Hypoplasia of Spinal Cord and Dorsal Root Ganglia. J Neuropathol Exp Neurol. Published online 12 styczeń 2017:nlw111. doi:10.1093/jnen/nlw111
Palau F. Friedreich’s ataxia and frataxin: Molecular genetics, evolution and pathogenesis (Review). Int J Mol Med. Published online 1 czerwiec 2001. doi:10.3892/ijmm.7.6.581
Soriano S, Llorens JV, Blanco-Sobero L, i in. Deferiprone and idebenone rescue frataxin depletion phenotypes in a Drosophila model of Friedreich’s ataxia. Gene. 2013;521(2):274-281. doi:10.1016/j.gene.2013.02.049
Cooper JM, Schapira AHV. Friedreich’s Ataxia: Disease mechanisms, antioxidant and Coenzyme Q10therapy. BioFactors. 2003;18(1-4):163-171. doi:10.1002/biof.552018021
Arpa J, Sanz-Gallego I, Rodríguez-de-Rivera FJ, i in. Triple therapy with deferiprone, idebenone and riboflavin in Friedreich’s ataxia - open-label trial. Acta Neurol Scand. 2013;129(1):32-40. doi:10.1111/ane.12141
Mollá B, Muñoz-Lasso DC, Calap P, i in. Phosphodiesterase Inhibitors Revert Axonal Dystrophy in Friedreich’s Ataxia Mouse Model. Neurotherapeutics. 2019;16(2):432-449. doi:10.1007/s13311-018-00706-z
https://www.fda.gov/drugs/news-events-human-drugs/fda-approves-first-treatment-friedreichs-ataxia
Holmström KM, Kostov RV, Dinkova-Kostova AT. The multifaceted role of Nrf2 in mitochondrial function. Current Opinion in Toxicology. 2016;1:80-91. doi:10.1016/j.cotox.2016.10.002
Abeti R, Baccaro A, Esteras N, Giunti P. Novel Nrf2-Inducer Prevents Mitochondrial Defects and Oxidative Stress in Friedreich’s Ataxia Models. Front Cell Neurosci. 2018;12. doi:10.3389/fncel.2018.00188
Abeti R, Uzun E, Renganathan I, Honda T, Pook MA, Giunti P. Targeting lipid peroxidation and mitochondrial imbalance in Friedreich’s ataxia. Pharmacological Research. 2015;99:344-350. doi:10.1016/j.phrs.2015.05.015
Reisman SA, Gahir SS, Lee CYI, Proksch JW, Sakamoto M, Ward KW. <p>Pharmacokinetics and pharmacodynamics of the novel Nrf2 activator omaveloxolone in primates</p> DDDT. 2019;Volume 13:1259-1270. doi:10.2147/dddt.s193889
Reata Pharmaceuticals, Inc. SKYCLARYS™ (omaveloxolone): US prescribing information. 2023. https://www.fda.gov/. Accessed Mar 1 2023
Clark E, Johnson J, Dong YN, et al. Role of frataxin protein deficiency and metabolic dysfunction in Friedreich ataxia, an autosomal recessive mitochondrial disease. Neuronal Signaling. 2018;2(4). doi:10.1042/ns20180060
Lynch DR, Farmer J, Hauser L, et al. Safety, pharmacodynamics, and potential benefit of omaveloxolone in Friedreich ataxia. Ann Clin Transl Neurol. 2018;6(1):15-26. doi:10.1002/acn3.660
Umrao A, Pahuja M, Chatterjee NS. Safety and efficacy of omaveloxolone v/s placebo for the treatment of Friedreich’s ataxia in patients aged more than 16 years: a systematic review. Orphanet J Rare Dis. 2024;19(1). doi:10.1186/s13023-024-03474-6
https://clinicaltrials.gov/study/NCT02255435,
Lynch DR, Chin MP, Delatycki MB, i in. Safety and Efficacy of Omaveloxolone in Friedreich Ataxia (MOXIe Study). Annals of Neurology. 2020;89(2):212-225. doi:10.1002/ana.25934
Lynch DR, Chin MP, Boesch S, i in. Efficacy of Omaveloxolone in Friedreich’s Ataxia: Delayed‐Start Analysis of the MOXIe Extension. Movement Disorders. 2022;38(2):313-320. doi:10.1002/mds.29286
Opublikowane
6 sierpnia 2025
Prawa autorskie (c) 2025 Zuzanna Złotnicka, Sebastian Kościjański; Karolina Zięba, Klaudia Zinkowska
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
