Tofersen – nowa nadzieja dla chorych na stwardnienie zanikowe boczne związane z mutacją genu dysmutazy ponadtlenkowej

Sara Salam; Lidia Ziętek; Monika Mielcarek; Robert Kasza

Tofersen – nowa nadzieja dla chorych na stwardnienie zanikowe boczne związane z mutacją genu dysmutazy ponadtlenkowej

Autorzy

Sara Salam

Śląski Uniwersytet Medyczny

Lidia Ziętek

Studenckie Koło Naukowe przy Katedrze i Zakładzie Biofizyki im. prof. Zbigniewa Religi, Wydział Nauk Medycznych w Zabrzu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Monika Mielcarek

Studenckie Koło Naukowe przy Katedrze i Zakładzie Biofizyki im. prof. Zbigniewa Religi, Wydział Nauk Medycznych w Zabrzu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Robert Kasza

Studenckie Koło Naukowe przy Katedrze i Zakładzie Biofizyki im. prof. Zbigniewa Religi, Wydział Nauk Medycznych w Zabrzu, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Słowa kluczowe:

stwardnienie zanikowe boczne, tofersen, terapia genowa, oligonukleotyd antysensowny

Streszczenie

Stwardnienie zanikowe boczne to postępująca śmiertelna choroba neurodegeneracyjna w której dochodzi do zwyrodnienia górnych i dolnych neuronów ruchowych. Na ten moment dokładny jej patomechanizm nie jest znany, tak jak i sposób całkowitego wyleczenia. Dotychczas zastosowanie w terapii miały ryluzol, edarawon i środki leczenia objawowego. Pomimo ich wdrażania, choroba ta prowadzi do zgonu średnio 2-4 lata od wystąpienia pierwszych objawów, w związku z czym nadal jesteśmy w poszukiwaniu skuteczniejszych metod terapii. Niedawno na horyzoncie pojawił się środek o nazwie tofersen, będący oligonukleotydem antysensownym, czyli przedstawicielem leków mających zastosowanie w terapii genowej. Jest on skierowany do chorych na stwardnienie zanikowe boczne związane z mutacją genu dysmutazy ponadtlenkowej (SOD). Jego działanie terapeutyczne opiera się na hamowaniu ekspresji wadliwego białka. Od kilku lat jest w fazie zaawansowanych badań klinicznych, a jego dotychczasowe obiecujące rezultaty poskutkowały przyśpieszoną akceptacją przez Agencję ds. Żywności i Leków w Stanach Zjednoczonych.

Bibliografia

Chiò A, Logroscino G, Traynor BJ i in. Global Epidemiology of Amyotrophic Lateral Sclerosis: A Systematic Review of the Published Literature. Neuroepidemiology. 2013;41(2):118-130. doi:10.1159/000351153

Arthur KC, Calvo A, Price TR, Geiger JT, Chiò A, Traynor BJ. Projected increase in amyotrophic lateral sclerosis from 2015 to 2040. Nat Commun. 2016;7(1). doi:10.1038/ncomms12408

Goutman SA, Hardiman O, Al-Chalabi A i in. Emerging insights into the complex genetics and pathophysiology of amyotrophic lateral sclerosis. Lancet Neurol. 2022;21(5):465-479. doi:10.1016/s1474-4422(21)00414-2

Rinaldi C, Wood MJA. Antisense oligonucleotides: the next frontier for treatment of neurological disorders. Nat Rev Neurol. 2018;14(1):9-21. doi:10.1038/nrneurol.2017.148

Cappella M, Ciotti C, Cohen-Tannoudji M, Biferi MG. Gene Therapy for ALS-A Perspective. Int J Mol Sci. 2019;20(18):4388. Published 2019 Sep 6. doi:10.3390/ijms20184388

Blair HA. Tofersen: First Approval. Drugs. 2023. doi:10.1007/s40265-023-01904-6

Rowland LP. How amyotrophic lateral sclerosis got its name. Arch Neurol. 2001;58(3). doi:10.1001/archneur.58.3.512

Longinetti E, Fang F. Epidemiology of amyotrophic lateral sclerosis. Curr Opin Neurol. 2019;32(5):771-776. doi:10.1097/wco.0000000000000730

Mehta PR, Jones AR, Opie-Martin S i in. Younger age of onset in familial amyotrophic lateral sclerosis is a result of pathogenic gene variants, rather than ascertainment bias. J Neurol Neurosurg Amp Psychiatry. 2018;90(3):268-271. doi:10.1136/jnnp-2018-319089

Fontana A, Marin B, Luna J i in. Time-trend evolution and determinants of sex ratio in Amyotrophic Lateral Sclerosis: a dose–response meta-analysis. J Neurol. 2021;268(8):2973-2984. doi:10.1007/s00415-021-10464-2

Elan D. Louis MD MS; MD SA, MD LP. Merritt's Neurology. LWW; 2015.

Phukan J, Elamin M, Bede P i in. The syndrome of cognitive impairment in amyotrophic lateral sclerosis: a population-based study. J Neurol Neurosurg Amp Psychiatry. 2011;83(1):102-108. doi:10.1136/jnnp-2011-300188

Wolf J, Safer A, Wöhrle JC i in. Todesursachen bei amyotropher Lateralsklerose. Nervenarzt. 2017;88(8):911-918. doi:10.1007/s00115-017-0293-3

Piccione EA, Sletten DM, Staff NP, Low PA. Autonomic system and amyotrophic lateral sclerosis. Muscle Amp Nerve. 2015;51(5):676-679. doi:10.1002/mus.24457

Błauciak M, Nowakowska-Kotas M, Koszewicz M. Choroby neuronu ruchowego a uszkodzenie innych części układu nerwowego. Polski Przeglad Neurol. 2021;17(3):121-127. doi:10.5603/ppn.2021.0021

Wijesekera LC, Leigh PN. Amyotrophic lateral sclerosis. Orphanet J Rare Dis. 2009;4(1):3. doi:10.1186/1750-1172-4-3

van Es MA, Hardiman O, Chio A i in. Amyotrophic lateral sclerosis. Lancet. 2017;390(10107):2084-2098. doi:10.1016/s0140-6736(17)31287-4

Grad LI, Rouleau GA, Ravits J, Cashman NR. Clinical spectrum of amyotrophic lateral sclerosis (ALS). Cold Spring Harb Perspect Med. 2016;7(8):a024117. doi:10.1101/cshperspect.a024117

Masrori P, Van Damme P. Amyotrophic lateral sclerosis: a clinical review. Eur J Neurol. 2020;27(10):1918-1929. doi:10.1111/ene.14393

Boylan KB. Amyotrophic lateral sclerosis. W: Neurology and Clinical Neuroscience. Elsevier; 2003:859-878. doi:10.1016/b978-0-323-03354-1.50070-5

Feldman EL, Goutman SA, Petri S i in. Amyotrophic lateral sclerosis. Lancet. 2022. doi:10.1016/s0140-6736(22)01272-7

Neumann M, Sampathu DM, Kwong LK, et al. Ubiquitinated TDP-43 in frontotemporal lobar degeneration and amyotrophic lateral sclerosis. Science. 2006;314(5796):130-133. doi:10.1126/science.1134108

Rosen DR, Siddique T, Patterson D i in. Mutations in Cu/Zn superoxide dismutase gene are associated with familial amyotrophic lateral sclerosis. Nature. 1993;362(6415):59-62. doi:10.1038/362059a0

Deng H, Hentati A, Tainer J i in. Amyotrophic lateral sclerosis and structural defects in Cu,Zn superoxide dismutase. Science. 1993;261(5124):1047-1051. doi:10.1126/science.8351519

Rilutek | European Medicines Agency. Homepage | European Medicines Agency. Dostęp 3.01.2024. https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/rilutek#ema-inpage-item-authorisation-details

Hinchcliffe M, Smith A. Riluzole: real-world evidence supports significant extension of median survival times in patients with amyotrophic lateral sclerosis. Degener Neurol Neuromuscul Dis. 2017;Volume 7:61-70. doi:10.2147/dnnd.s135748

Petrov D, Mansfield C, Moussy A, Hermine O. ALS clinical trials review: 20 years of failure. are we any closer to registering a new treatment? Front Aging Neurosci. 2017;9. doi:10.3389/fnagi.2017.00068

Brooks BR, Pioro EP, Katz J, et al. Slowing the loss of physical function in amyotrophic lateral sclerosis with edaravone: Post hoc analysis of ALSFRS-R item scores in pivotal study MCI186-19. Muscle Nerve. 2022;65(2):180-186. doi:10.1002/mus.27467

Majmudar S, Wu J, Paganoni S. Rehabilitation in amyotrophic lateral sclerosis: why it matters. Muscle Nerve. 2014;50(1):4-13. doi:10.1002/mus.24202

Miller RG, Jackson CE, Kasarskis EJ, et al. Practice parameter update: the care of the patient with amyotrophic lateral sclerosis: drug, nutritional, and respiratory therapies (an evidence-based review): report of the Quality Standards Subcommittee of the American Academy of Neurology [published correction appears in Neurology. 2009 Dec 15;73(24):2134] [published correction appears in Neurology. 2010 Mar 2;74(9):781]. Neurology. 2009;73(15):1218-1226. doi:10.1212/WNL.0b013e3181bc0141

Smith RA. Antisense oligonucleotide therapy for neurodegenerative disease. J Clin Investig. 2006;116(8):2290-2296. doi:10.1172/jci25424

Miller T, Cudkowicz M, Shaw PJ i in. Phase 1–2 trial of antisense oligonucleotide tofersen for SOD1 ALS. New Engl J Med. 2020;383(2):109-119. doi:10.1056/nejmoa2003715

Miller TM, Cudkowicz M, Genge A, et al. Evaluating efficacy and safety of tofersen in adults with SOD1-ALS: results from the phase 3 VALOR trial and open-label extension [abstract no. C05]. In: 33rd International Symposium on ALS/MND. 2022.

Blair HA. Tofersen: First Approval. Drugs. 2023;83(11):1039-1043. doi:10.1007/s40265-023-01904-6

A study of BIIB067 (tofersen) initiated in clinically presymptomatic adults with a confirmed superoxide dismutase 1 mutation (ATLAS). ClinicalTrials.gov. Dostęp 16.01.2024. https://clinicaltrials.gov/study/NCT04856982?intr=Tofersen&rank=4

Hyjek M, Figiel M, Nowotny M. RNases H: Structure and mechanism. DNA Repair. 2019;84:102672. doi:10.1016/j.dnarep.2019.102672

Tofersen - StatPearls - NCBI Bookshelf. National Center for Biotechnology Information. Dostęp 17.01.2024. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK594270/

Biogen MA Inc. QALSODY (tofersen) injection, for intrathecal use: US prescribing information. 2023. Dostęp 17.01.2024. https://www.accessdata.fda.gov/drugsatfda_docs/label/2023/215887s000lbl.pdf

Eisen A. Amyotrophic lateral sclerosis is a multifactorial disease. Muscle Nerve. 1995;18(7):741-752. doi:10.1002/mus.880180711